Me nisjen e zbatimit nga 1 janari 2024 të ligjit “Për tatimin mbi të ardhurat” fitimet e bizneseve të profesioneve të lira do të tatohen nga 15 deri 23% pas zbritjes së shpenzimeve nga të ardhurat vjetore.
Administrata Tatimore ju ka dërguar shkresë bizneseve duke i njoftuar që janë pjesë e listës së profesioneve të lira të miratuar nga qeveria, për këtë arsye nga 1 janari 2024 do të tatohen 15%. Kjo formulë e re taksimi tashmë është paditur në gjykatën kushtetuese ku deputetët e opozitës, njohur edhe si grupimi rithemelimit kërkojnë që ligji të shfuqizohet.
Lista e Deputetëve Firmëtarë
Padia e Plotë?
KUVENDI
Grupi Parlamentar i Partisë Demokratike
Tiranë, më ____.____.2024
K Ë R K E S Ë
KËRKUES: JO MË PAK SE 1/5 E DEPUTETËVE TË KUVENDIT TË SHQIPËRISË, përfaqësuar në gjykim nga Kryetari i grupit Z. Gazment Bardhi ose persona të autorizuar prej tij, dhe Av. Marash Logu, me adresë njoftimi: Kuvendi i Shqipërisë, Blv. Dëshmorët e Kombit Nr. 4, Tiranë, me email: [email protected] dhe nr.tel. +355 67 48 25 149.
SUBJEKTE
TË INTERESUARA: KËSHILLI I MINISTRAVE, me adresë njoftimi: Blv. Dëshmorët e Kombit, Tiranë.
KUVENDI I SHQIPËRISË, me adresë njoftimi: Blv. Dëshmorët e Kombit, Tiranë.
OBJEKTI: Shfuqizimi i nenit 24, pika 2, nenit 69, pika 1, gërma “d”, fjalia e dytë, të Ligjit nr. 29/2023 “Për Tatimin Mbi të Ardhurat”, i ndryshuar, si të papajtueshme me Kushtetutën e Republikës së Shqipërisë.
BAZA LIGJORE: Nenet 4, 18, 131 dhe 134 të Kushtetutës së Shqipërisë;
Nenet 27, 49, 50 dhe 51 të ligjit nr. 8577, datë 10.02.2000 “Për organizimin dhe funksionimin e Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Shqipërisë”, i ndryshuar.
DREJTUAR: GJYKATËS KUSHTETUESE
TË REPUBLIKËS SË SHQIPËRISË
E Nderuar Znj. Kryetare,
Të Nderuar Gjyqtarë,
Në datën 30.03.2023, Kuvendi i Shqipërisë, me shumicë të thjeshtë votash, ka miratuar Ligjin nr. 29/2023 “Për Tatimin Mbi të Ardhurat”. Ky ligj është shpallur me dekretin nr. 59, datë 24.04.2023 të Presidentit të Republikës, është botuar në Fletoren Zyrtare me nr. 70, datë 02.05.2023 dhe ka filluar efektet më 1 janar 2024. Duke qenë se vlerësojmë se ky akt ligjor vjen në kundërshtim me nenet 4 dhe 18, të Kushtetutës së Shqipërisë, dhe jurisprudencën e Gjykatës Kushtetutese, po parashtrojmë këtë kërkesë me faktet, provat, të drejtën e aplikueshme dhe arsyetimin ligjor, duke kërkuar shfuqizimin e nenit 69, pika 1, gërma “dh”, fjalia e dytë, të Ligjit nr. 29/2023 “Për Tatimin Mbi të Ardhurat”.
- RRETHANAT E CËSHTJES
1. Në datën 27.10.2022, Këshilli i Ministrave ka depozituar në Kuvendin e Shqipërisë projektligjin “Për Tatimin Mbi të Ardhurat”, së bashku me relacionin shoqërues. Ky projektligj është shqyrtuar nga Komisioni Parlamentar për Integrimin Europian, në cilësinë e komisionit për dhënie mendimi, dhe Komisioni për Ekonominë dhe Financat, në cilësinë e komisionit përgjegjës. Në përfundim të shqyrtimit, Komisioni për Integrimin Europian ka miratuar raportin e datës 14.12.2022. [Prova nr. 1 – Raporti i Komisionit për Integrimin Europian, datë 14.12.2022] Ndërsa, Komisioni për Ekonominë dhe Financat ka miratuar raportin e datës 28.03.2023. [Prova nr. 2 – Raporti i Komisionit për Ekonominë dhe Financat, datë 28.03.2023]
2. Në seancën plenare të datës 30.03.2023, Kuvendi i Shqipërisë, me 70 vota pro, 12 kundër, dhe 50 abstenime, ka miratuar Ligjin nr. 29/2023 “Për Tatimin Mbi të Ardhurat”. [Prova nr. 3 – Ligji Nr. 29/2023 “Për Tatimin Mbi të Ardhurat”] Ligji është shpallur me dekretin nr. 59, datë 24.04.2023 të Presidentit të Republikës, dhe është botuar në Fletoren Zyrtare me nr. 70, datë 02.05.2023. Sa i përket hyrjes në fuqi është parashikuar afati 15-ditor pas botimit në Fletoren Zyrtare, por në tërësi efekti e këtij ligji fillojnë nga data 1 janar 2024, me përjashtim të tre dispozitave që hyjnë në fuqi nga data 1 janar 2025, një dispozite që hyn në fuqi më hyrjen në fuqi të ligjit dhe një dispozite që hyn në fuqi nga 1 qershori 2023 (shih nenin 72).
3. Duke u ndalur te dispozitat ligjore me interes për nevoja të këtij gjykimi, sjellim në vëmendje se neni 24, pika 2, e Ligjit nr. 29/2023, përcakton se “Të ardhurat neto të tatueshme (fitimi i tatueshëm) nga biznesi për individët tregtarë dhe të vetëpunësuarit tatohen në normat progresive të mëposhtme:
Baza tatimore vjetore Norma tatimore
0 – 14 000 000 lekë 15%
Mbi 14 000 000 lekë 23%”
Ndërkohë, në nenin 69, pika 1, gërma “dh”, përcakton se: “Lehtësitë dhe përjashtimet tatimore të parashikuara në ligjin nr. 8438, datë 28.12.1998, “Për tatimin mbi të ardhurat”, i ndryshuar, vazhdojnë të zbatohen si më poshtë: dh) për: i. individët tregtarë; ii. të vetëpunësuarit, si dhe; iii. entitetet; me të ardhura bruto deri në 14 milionë lekë në vit, norma e tatimit mbi të ardhurat 0% do të aplikohet deri më 31 dhjetor 2029. Norma e tatimit 0% nuk aplikohet për tatimpaguesit e përcaktuar në nënndarjet “ii” dhe “iii” të kësaj shkronje, të cilët furnizojnë shërbime profesionale.”.
4. Në datën 20.12.2023, Këshilli i Ministrave ka miratuar VKM-në Nr. 753, “Dispozitat Zbatuese të Ligjit Nr. 29/2023 “Për Tatimin Mbi të Ardhurat”, të ndryshuar”. [Prova nr. 4 – Vendim i Këshllit të Ministrave nr. 753, datë 20.12.2023] Kjo VKM është publikuar në Fletoren Zyrtare nr. 187, datë 22.12.2023, dhe ka hyrë në fuqi menjëherë pas botimit në Fletoren Zyrtare (shih nenin 4). Duke u ndalur te dispozitat nënligjore me interes për nevoja të këtij gjykimi, sjellim në vëmendje se neni 4, pika 1 “Lista e shërbimeve objekt tatimi nga 1 janari 2024”, përcakton se: “Në zbatim të nenit 69, të ligjit nr. 29/2023, të ndryshuar, përcaktohet lista analitike e veprimtarive ekonomike të tatimpaguesve, persona fizikë të vetëpunësuar dhe entitete, që ofrojnë shërbime profesionale, me të ardhura vjetore deri në 14 (katërmbëdhjetë milionë) lekë në vit, të cilët do të paguajnë tatim mbi të ardhurat personale nga biznesi apo tatim mbi të ardhurat e korporatës, duke filluar nga viti fiskal 2024.”.
- E DREJTA E APLIKUESHME
5. Kushtetuta e Shqipërisë:
(i) Neni 4 parashikon: “1. E drejta përbën bazën dhe kufijtë e veprimtarisë së shtetit. 2. Kushtetuta është ligji më i lartë në Republikën e Shqipërisë. 3. Dispozitat e Kushtetutës zbatohen drejtpërsëdrejti, përvec rasteve kur Kushtetuta parashikon ndryshe.”.
(ii) Neni 18 parashikon: “1. Të gjithë janë të barabartë përpara ligjit. 2. Askush nuk mund të diskriminohet padrejtësisht për shkaqe të tilla si gjinia, raca, feja, etnia, gjuha, bindjet politike, fetare a filozofike, gjendja ekonomike, arsimore, sociale ose përkatësia prindërore. 3. Askush nuk mund të diskriminohet për shkaqet e përmendura në paragrafin 2, nëse nuk ekziston një përligjje e arsyeshme dhe objektive.”
(iii) Neni 131 parashikon: “1. Gjykata Kushtetuese vendos: a) pajtueshmërinë e ligjit me Kushtetutën ose me marrëveshjet ndërkombëtare, sic parashikohet në nenin 122.”
(iv) Neni 134 parashikon: “1. Gjykata Kushtetuese vihet në lëvizje me kërkesë të: c) jo më pak se një të pestës së deputetëve.”
6. Ligji Nr. 8577, datë 10.02.2000 “Për organizimin dhe funksionimin e Gjykatës Kushtetuese”:
(i) Neni 27 parashikon: “1. Kërkesa në Gjykatën Kushtetuese paraqiten nga kërkuesi ose përfaqësuesi i zgjedhur prej tij. Në rast se kërkuesi ka zgjedhur të përfaqësohet nga një avokat, ai i bashkëngjit kërkesës aktin e përfaqësimit. Në një rast të tillë të gjitha njoftimet e Gjykatës i drejtohen përfaqësuesit të kërkuesit.”
(ii) Neni 49 parashikon: “1. Të drejtën për të vënë në lëvizje Gjykatën Kushtetuese për pajtueshmërinë e ligjit ose të akteve të tjera normative me Kushtetutën ose me marrëveshjet ndërkombëtare e kanë: Presidenti i Republikës, Kryeministri ose jo më pak se një e pesta e deputetëve dhe Avokati i Popullit.”
(iii) Neni 50 parashikon: “1. Kërkesat në Gjykatën Kushtetuese për pajtueshmërinë e ligjit ose të akteve të tjera normative me Kushtetutën ose me marrëveshjet ndërkombëtare të ratifikuara, sipas pikës 1 dhe pikës 3, shkronjat “a”, “b”, “c”, “c”, dhe “d” të nenit 49 të këtij ligji, mund të paraqiten brenda dy vjetëve nga hyrja në fuqi e aktit.”
(iv) Neni 51 parashikon: “1. Gjatë shqyrtimit të kërkesave të parashikuara nga nenet 49 e 50 të këtij ligji, Gjykata Kushtetuese vlerëson: a) përmbajtjen e ligjeve dhe të akteve normative; b) formën e ligjeve dhe të akteve normative; c) procedurën për miratimin, shpalljen dhe hyrjen në fuqi të tyre.”
- ANALIZA LIGJORE
A. Lidhur me legjitimimin e kërkuesit
A.1 Për legjitimimin ratione personae
7. Në lidhje me legjitimimin e subjektit kushtetues jo më pak se një e pesta e deputetëve për inicimin e kontrollit abstrakt të normës ligjore, Gjykata Kushtetuese në mënyrë të vazhdueshme ka vlerësuar se ky subjekt, i parashikuar në nenin 134, pika 1, shkronja “c”, të Kushtetutës dhe nenin 49, pika 1, të ligjit nr. 8577/2000, bën pjesë në subjektet që kanë të drejtë të vënë në lëvizje juridiksionin kushtetues për arsye të një interesi publik, pa u kushtëzuar me një interes subjektiv konkret. Interesi i këtyre funksionarëve publikë për të mbrojtur sistemin normativ dhe parimet shtetformuese, si konstitucionalizmi, shteti i së drejtës, demokracia, dinjiteti njerëzor, barazia sociale etj., të shpalosura në Kushtetutë, nuk është i kushtëzuar (shih vendimin nr. 55, datë 27.07.2015 të Gjykatës Kushtetuese).
8. Kontrolli abstrakt i kushtetutshmërisë së normës mund të zbatohet ndaj akteve ligjore pavarësisht nga efekti që ato mund të kenë në një konflikt aktual ose të pritshëm dhe, në një rast të tillë, nuk kërkohet ardhja e pasojës për të legjitimuar këtë subjekt para Gjykatës, pasi interesi që kërkohet të mbrohet nuk është thjesht individual, por lidhet me respektimin e parimeve kushtetuese dhe me funksionimin e rregullt të shtetit të së drejtës. Qëllimi i kontrollit të kushtetutshmërisë së ligjeve është njëkohësisht edhe parandalimi i pasojave negative që mund të vijnë nga zbatimi i tyre (shih vendimet 2, datë 18.01.2017; nr. 25, datë 28.04.2014; nr. 9, datë 23.03.2010 të Gjykatës Kushtetuese).
9. Në kuptim të sa më sipër, një grup prej jo me pak se 1/5 e deputetëve të Kuvendit të Shqipërisë, në cilësinë e subjektit kushtetues jo më pak se një e pesta e deputetëve, përfaqëson një subjekt të pakushtëzuar, i cili nuk ka nevojë të provojë interesin e tij të drejtpërdrejtë në lidhje me cështjen në shqyrtim për shkak të interesit publik që mbart, dhe si i tillë, legjitimohet të vërë në lëvizje këtë gjykim kushtetues për kontrollin abstrakt të kushtetutshmërisë së Ligjit nr. 29/2023 “Për Tatimin Mbi të Ardhurat Personale”, i ndryshuar. Në këtë kuptim, kërkuesi gëzon legjitimimin personal për të investuar Gjykatën Kushtetuese.
A.2 Për legjitimimin ratione temporis
10. Neni 50, pika 1 e ligjit nr. 8577, datë 10.02.2000 “Për organizimin dhe funksionimin e Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Shqipërisë”, përcakton se “Kërkesat në Gjykatën Kushtetuese për pajtueshmërinë e ligjit ose të akteve të tjera normative me Kushtetutën ose me marrëveshjet ndërkombëtare të ratifikuara, sipas pikës 1 dhe pikës 3, shkronjat “a”, “b”, “c”, “ç” dhe “d”, të nenit 49, të këtij ligji, mund të paraqiten brenda dy vjetëve nga hyrja në fuqi e aktit.” Referuar nenit 84, pika 3, të Kushtetutës, si rregull i përgjithshëm ligjet hyjnë në fuqi me kalimin e jo më pak se 15 ditëve nga botimi i tyre në Fletoren Zyrtare.
11. Duke u kthyer në rastin konkret, rezulton se Ligji nr. 29/2023 është shpallur me dekretin nr. 59, datë 24.04.2023 të Presidentit të Republikës, dhe është botuar në Fletoren Zyrtare me nr. 70, datë 02.05.2023. Sa i përket hyrjes në fuqi, neni 72 ka parashikuar afatin e përgjithshëm 15-ditor, që përkon me datën 17.05.2023, megjithëse efektet e këtij ligji fillojnë në data të ndryshme për dispozita të caktuara. Megjithatë, duke iu referuar datës së hyrjes në fuqi sipas afatit të përgjithshëm, kjo kërkesë po paraqitet përpara Gjykatës Kushtetuese brenda afatit 2-vjecar. Në këtë kuptim, kërkuesi gëzon legjitimimin në kohë për të investuar Gjykatën Kushtetuese.
B. Lidhur me cënimin e parimit të sigurisë juridike
12. Neni 4, i Kushtetutës së Shqipërisë, përcakton se: “1. E drejta përbën bazën dhe kufijtë e veprimtarisë së shtetit. 2. Kushtetuta është ligji më i lartë në Republikën e Shqipërisë. 3. Dispozitat e Kushtetutës zbatohen drejtpërsëdrejti, përvec rasteve kur Kushtetuta parashikon ndryshe.”. Në interpretim të kësaj dispozite, Gjykata Kushtetuese në jurisprudencën e saj ka theksuar se parimi i shtetit të së drejtës, i sanksionuar në nenin 4 të Kushtetutës, është një nga parimet themelore në shtetin dhe shoqërinë demokratike. Aspekte të këtij parimi janë edhe siguria juridike, mbrojtja e të drejtave të fituara, si dhe pritshmëritë e ligjshme.
13. Siguria juridike presupozon, veç të tjerash, besueshmërinë e qytetarëve tek shteti dhe pandryshueshmërinë e ligjit për marrëdhëniet e rregulluara. Besueshmëria ka të bëjë me bindjen e individit se nuk duhet të shqetësohet vazhdimisht ose të jetojë me frikë për ndryshueshmërinë dhe pasojat negative të akteve juridike, të cilat mund të cenojnë jetën e tij private ose profesionale dhe të përkeqësojnë një gjendje të vendosur me akte të mëparshme (shih vendimin nr. 31, datë 18.06.2010 të Gjykatës Kushtetuese).
14. Gjykata ka theksuar se siguria juridike është ndër elementet thelbësore të shtetit të së drejtës. Parimi i shtetit të së drejtës ku mbështetet një shtet demokratik nënkupton sundimin e ligjit dhe mënjanimin e arbitraritetit, me qëllim që të arrihet respektimi dhe garantimi i dinjitetit njerëzor, drejtësisë dhe sigurisë juridike. Parimi i sigurisë juridike përfshin, krahas qartësisë, kuptueshmërisë dhe qëndrueshmërisë së sistemit normativ, edhe besimin te sistemi juridik (shih vendimet nr. 15, datë 10.03.2016 dhe nr. 25, datë 28.04.2014 të Gjykatës Kushtetuese).
15. Parimi i sigurisë juridike kërkon domosdoshmërisht një formulim të qartë të normave ligjore, pasi një rregullim i pasaktë i normës ligjore, që i lë shteg zbatuesit për t’i dhënë asaj kuptime të ndryshme dhe me pasoja, nuk shkon në përputhje me qëllimin, stabilitetin, besueshmërinë dhe efektivitetin që synon vetë norma juridike. Është kërkesë e parimit të sigurisë juridike fakti se një ligj në tërësi, pjesë apo dispozita të veçanta të tij në përmbajtjen e tyre duhet të jenë të qarta, të përcaktuara dhe të kuptueshme. Prandaj është detyrë e gjykatave ose organeve të tjera shtetërore e shoqërore, të ngarkuara me ligj, që mangësi të caktuara të një ligji t’i plotësojnë natyrshëm përmes interpretimit dhe zbatimit të tij në praktikë.
16. Por që të realizohet një gjë e tillë, para së gjithash ligji duhet kuptuar saktë dhe drejtë. Prandaj duhet të dalë qartë qëllimi i hartimit të tij. Ai duhet të përcaktojë mjetet e ndërhyrjes, subjektet të cilave u drejtohet, raportet e caktuara të sjelljes dhe mënyrën e zbatimit të tij. Rezultati që synohet duhet të jetë i pritshëm dhe pasojat të parashikueshme për subjektet të cilave u drejtohet ligji në tërësi ose dispozita të veçanta të tij (shih vendimet nr. 34, datë 20.12.2005 dhe nr. 31, datë 19.11.2003 të Gjykatës Kushtetuese). Për të zbatuar drejt këtë parim kërkohet, nga njëra anë, që ligji në një shoqëri të ofrojë siguri, qartësi dhe vazhdimësi, në mënyrë që individët t’i drejtojnë veprimet e tyre në mënyrë korrekte e në përputhje me të, dhe, nga ana tjetër, të mos qëndrojë statik nëse duhet t’i japë formë një koncepti, siç është ai i drejtësisë në një shoqëri që ndryshon me shpejtësi (shih vendimin nr. 36, datë 15.10.2007 të Gjykatës Kushtetuese).
17. Duke u kthyer në rastin konkret, rezulton se subjektet tregtare që kanë ofruar shërbime profesionale, me të ardhura vjetore deri në 14 milionë lekë, nga 1 janari 2021 e në vijim kanë paguar zero tatim mbi të ardhurat. Ndërkohë, duke filluar nga data 1 janar 2024 e në vijim, referuar neneve 24, pika 2, dhe nenit 69, pika 1, gërma “d”, fjalia e dytë, do të paguajnë 15% tatim mbi të ardhurat. Ky ndryshim drastik nga zero përqind në pesëmbëdhjetë përqind vlerësojmë se cënon parimin e sigurisë juridike pasi përkeqëson dukshëm gjendjen ekonomike dhe jetën profesionale të profesionistëve të lirë, sic janë informaticienët, kontabilistët, avokatët, noterët, arsimtarët, mjekët, agjentët e pasurive të paluajtshme, operatorët turistikë etj.
18. Në aplikimin e kësaj mase, Këshilli i Ministrave dhe Kuvendi i Shqipërisë nuk kanë vlerësuar mundësinë për të aplikuar normën e tatimit në mënyrë të përshkallëzuar në mënyrë që t’iu jepej mundësia këtyre subjekteve për t’u përshtatuar me realitetin e ri fiskal. Është e kuptueshme që për këto kategori subjektesh një ndryshim i tillë i detyrimeve fiskale ka impakt të konsiderueshëm dhe në raste të caktuara mund të cojë edhe në falimentim të aktivitetit. Duket sikur ligjvënësi e ka injoruar faktin se miratimi i këtij sistemi të ri fiskal vjen pas një periudhë shumë të vështirë që ka kaluar biznesi për shkak të pasojave që patën në ekonomi tërmeti i nëntorit 2019, pandemia COVID-19 e marsit 2020 dhe agresioni rus në Ukrainë në shkurt 2024.
19. Vetë Qeveria e ka përdorur si justifikim përpara Gjykatës Kushtetuese gjendjen e vështirë të qytetarëve dhe biznesit të krijuar si pasojë e këtyre ngjarjeve për miratimin e akteve normative të ndryshme, ndërsa në këtë rast duket se e ka harruar sfidat e shumta me të cilat u përballën bizneset shqiptare, vecanërisht bizneset e vogla, një pjesë e konsiderueshme e të cilave është subjekti i këtij ndryshimi ligjor. Në fakt, Qeveria dhe Kuvendi kanë bërë një diferencim të bizneseve të vogla, ku shërbimeve profesionale iu kanë aplikuar me efekt thuajse të mënjehershëm tatimin mbi të ardhurat 15%, ndërsa për bizneset e tjera që kanë të njëjtin qarkullim është parashikuar hyrja në fuqi nga 1 janari 2030.
20. Një parashkim i tillë është jo vetëm diskriminues, sic do të trajtojmë në vijim, por në fakt konfirmon cënimin e parimit të sigurisë juridike. Kjo pasi bizneseve të vogla, që nuk hyjnë në kategoritë e profesioneve të lira, iu është dhënë mundësia për një periudhë kalimtare gjatë të cilës duhet të përshtaten me sistemin e ri fiskal, ndërsa një mundësi e tillë nuk është parë e arsyeshme për ofruesit e shërbimeve profesionale, pa pasur asnjë justifikim të qenësishëm, përvec pretendimeve teorike se hapësira ligjore e krijuar është përdorur nga subjekte të caktuara për të shmangur tatimin. Në fakt, detyra për të luftuar evazionin fiskal apo manovrat që kryejnë subjekte të caktuara tregtare për të shmangur detyrimet fiskale, i përket administratës tatimore, dhe dështimi në përmbushjen e kësaj detyre, nuk mund të krijojë pasoja të dëmshme për subjekte, të cilat ushtrojnë veprimtarinë e tyre në përputhje me ligjin.
21. Vecanërisht për subjektet e reja, të cilat kanë filluar veprimtarinë e tyre pas datës 1 janar 2021, ky ndryshim dëmton rëndë aktivitetin e tyre, pasi në planet e tyre të biznesit apo projeksionet fillestare të ndërtuara për të ardhmen e veprimtarisë ekonomike, ata kanë pasur parasysh edhe faktin se tatimi mbi të ardhurat ishte zero. Ndryshimi i menjëhershëm i kësaj mase, në kushtet kur dihet se bizneset e reja duan një kohë të caktuar për t’u fuqizuar në treg, mund të rezultojë fatale, në kuptim që t’i cojë drejt mbylljes apo falimentimit, për shkak të pamundësisë për të përballuar kostot që iu krijohen nga sistemi i ri tatimor. Ndër të tjera, për këtë kategori do të duhej të ishte menduar një periudhë tranzitore për të lehtësuar sa të ishte e mundur impaktin negativ.
22. Në konkluzion të sa më sipër, është e qartë se ndryshimi i normës së tatimit nga zero përqind në pesëmbëdhjetë përqind, përbën një akt juridik me pasoja negative që përkeqëson situatën ekonomikë dhe profesionale të profesionistëve të lirë në mënyrë të menjëhershme, pa iu dhënë atyre kohën e nevojshme në mënyrë që të përshtasin sjelljet dhe veprimtaritë e tyre ekonomike me realitetin e ri fiskal. Diferencimi i profesioneve të lira me bizneset e tjera që kanë të njëjtin qarkullim vjetor të ardhurash, përvecse diskriminues, konfirmon në fakt dijeninë që ka pasur Qeveria dhe Kuvendi për impaktin shumë negativ që do të kishte një masë e tillë në jetën e këtyre subjekteve. Kjo masë do të vlerësohej në përputhje me parimin e sigurisë juridike vetëm në rast se parashikonte një periudhë kalimtare, gjatë të cilës këto subjekte mund të merrnin masa për të përballuar sistemin e ri fiskal. Në të kundërt, në formën dhe mënyrën se si është parashikuar aktualisht është në kundërshtim me nenin 4, të Kushtetutës, e për rrjedhojë duhet shfuqizuar.
C. Lidhur me cënimin e parimit të barazisë përpara ligjit
23. Neni 18 i Kushtetutës përcakton se “1. Të gjithë janë të barabartë përpara ligjit. 2. Askush nuk mund të diskriminohet padrejtësisht për shkaqe të tilla si gjinia, raca, feja, etnia, gjuha, bindjet politike, fetare a filozofike, gjendja ekonomike, arsimore, sociale ose përkatësia prindërore. 3. Askush nuk mund të diskrimohet për shkaqet e përmendura në paragrafin 2, nëse nuk ekziston një përligjje e arsyeshme dhe objektive.” Gjykata, nëpërmjet jurisprudencës së saj, ka theksuar se parimi i barazisë synon që të gjithë të jenë të barabartë përpara ligjit, jo vetëm në të drejtat themelore të parashikuara në Kushtetutë, por edhe në të drejtat e tjera ligjore.
24. Njëherazi, Gjykata ka mbajtur qëndrimin se parimi i barazisë para ligjit kërkon që të gjithë subjektet të trajtohen në mënyrë të njëjtë, por nuk formulon ndalime që të mund të bëhen trajtime të diferencuara kur individët dhe grupet nuk ndodhen në kushte të njëjta a të ngjashme, apo kur ka justifikim të arsyeshëm e objektiv, duke vendosur një raport të arsyeshëm dhe përpjesëtimor midis mjeteve të përdorura dhe qëllimit që synohet të arrihet. (Shih vendimet nr. 18, datë 29.07.2008, nr.19, datë 09.07.2009 të Gjykatës Kushtetuese).
25. Më konkretisht, Gjykata është shprehur se, “barazia në ligj dhe para ligjit nuk do të thotë që të ketë zgjidhje të njëllojta për individë ose kategori personash që janë në kushte objektivisht të ndryshme. Barazia para ligjit dhe në ligj presupozon barazinë e individëve që janë në kushte të barabarta”, si dhe “vetëm në raste përjashtimore dhe për shkaqe të arsyeshme e objektive mund të përligjet trajtimi i ndryshëm i kategorive të caktuara që përfitojnë nga kjo e drejtë” (shih vendimet nr. 11, datë 06.03.2014; nr.34, datë 20.12.2005; nr.39, datë 16.10.2007; nr.4, datë 12.02.2010, të Gjykatës Kushtetuese).
26. Në jurisprudencën e saj, Gjykata Kushtetuese ka evidentuar disa standarde, me anë të të cilave ka synuar të vlerësojë nëse një ligj është ose jo diskriminues në termat e nenit 18 të Kushtetutës. Kështu, Gjykata shqyrton nëse ligji ka përcaktuar trajtim të diferencuar të subjekteve dhe në rast se po, a ka qenë ky diferencim i përligjur dhe për një arsye objektive. Kjo përligjje vlerësohet e lidhur me qëllimet dhe efektet e masave të marra. Gjithashtu, nuk mjafton vetëm diferencimi i përligjur, por edhe që mjeti i përzgjedhur për arritjen e qëllimit të ligjvënësit të jetë i arsyeshëm dhe i përshtatshëm. Nga ana tjetër, parimi i barazisë nuk e ndalon trajtimin e diferencuar, prandaj Gjykata, në rast trajtimi të njëjtë të subjekteve, shqyrton nëse ligji duhet të kishte pasur diferencim mbi një arsye legjitime dhe objektive, pasi ato (subjektet) paraqiten me specifika faktike të ndryshme.
27. Një nga shkaqet e diskriminimit lidhet edhe me gjendjen ekonomike, cka nënkupton të ardhurat që mund të gjenerojë një person fizik apo juridik gjatë një kohe të caktuar. Kushtetuta është treguar shumë e qartë se askush nuk mund të diskriminohet për gjendjen ekonomike, përvecse kur ekziston një përligjje e arsyeshme dhe objektive. Kjo përligjje nëse bëhet në një akt ligjor apo nënligjor, duhet të arsyetohet në mënyrë të mjaftueshme, duke treguar shkaqet dhe arsyet e një zgjedhje të caktuar. Për subjekte që gjenden në të njëjtat kushte ekonomike, pra në të njëjtin nivel të ardhurash, Kushtetuta nuk lejon diferencim, sepse në atë rast do të ishim përpara një shkelje flagrante të parimit të barazisë përpara ligjit. Është e qartë se në sistemin fiskal ky është një prej parimeve themelore, ku subjektet që ushtrojnë aktivitet ekonomik me të njëjtin nivel të ardhurash duhen trajtuar njësoj sa i përket detyrimeve të tyre.
28. Duke u kthyer në rastin konkret, rezulton se neni 22, pika 2, e lexuar së bashku me nenin 69, pika 1, gërma “dh”, fjalia e dytë, përbën një diferencim flagrant ndërmjet subjekteve tregtare që furnizojnë shërbime profesionale, në raport me subjektet e tjera, megjithëse kanë të njëjtin nivel të ardhurash vjetore prej 14 milionë lekësh. Për këtë diferencim, Qeveria dhe Kuvendi nuk kanë ofruar asnjë përligjje të arsyeshme apo objektive, me përjashtim të dështimit të administratës tatimore për të luftuar dhe ndëshkuar evazionin fiskal apo subjektet që përdorin manovra të ndryshme për të reduktuar detyrimet tatimore.
29. Por, ashtu sic kemi argumentuar edhe më lart, dështimi i administratës tatimore nuk mund të përdoret si shkak për të krijuar pasoja negative për profesionistët e lirë, që ushtrojnë veprimtarinë e tyre në përputhje me ligjin. Edhe argumenti tjetër, i përdorur nga Qeveria dhe Kuvendi, sa i përket barazimit të profesioneve të lira me të punësuar nuk mund të qëndrojë, pasi është e qartë se një i vetëpunësuar ose person fizik ndryshon nga i punësuari. Kjo pasi, i punësuari kryen punën e tij me detyrime dhe përgjegjësi shumë më të pakta se i vetëpunësuar apo personi fizik. Këtij të fundit i duhet të paguajë qera, punonjësit, taksa dhe tarifa vendore, të sigurojë klientelë, të përballojë kosto logjistike etj. Pra risku që merr përsipër një i vetëpunësuar ose person fizik nuk mund të barazohet asnjëherë me të punësuarin. Vetë vendosja e shenjës së barazisë ndërmjet dy të pabarabartëve përbën diskriminim.
30. Prandaj, në konkluzion të sa më sipër, është e qartë se kemi të bëjmë me një trajtim të diferencuar ndërmjet subjekteve të ndryshme tregtare, të cilat megjithëse kanë të njëjtin nivel të ardhurash vjetore prej 14 milionë lekë, për ata që furnizojnë shërbime profesionale do të tatohen menjëherë me 15% mbi të ardhurat e tyre, ndërkohë atyre që ushtrojnë veprimtari të tjera iu jepet një periudhë kalimtare 6-vjecare gjatë të cilës mund të përshtasin aktivitetin e tyre me sistemin e ri fiskal. Ky trajtim i diferencuar i bazuar në natyrën e aktivitetit ekonomik që ushtron subjekti, nuk ka asnjë përligjje të arsyeshme dhe objektive, përvecse dëmton rëndë një prej shtresave më të shëndetshme të shoqërisë, shtresën e profesionistëve, të mirëarsimuar dhe të mirëkualifikuar, duke ushqyer fenomenin e largimit të profesionistëve (brain drain) nga vendi që është shndërruar në fenomen vitet e fundit. Në këtë kuptim, është e qartë se ky trajtim i diferencuar përbën diskriminim, e për rrjedhojë vjen në kundërshtim me nenin 18 të Kushtetutës së Shqipërisë.
- KONKLUZIONE
31. Prandaj, duke pasur parasysh sa më sipër, bazuar në nenet 4, 18, 131 dhe 134, të Kushtetutës së Shqipërisë, dhe nenet 27, 49, 50 dhe 51 të ligjit nr. 8577, datë 10.02.2000 “Për Organizimin dhe Funksionimin e Gjykatës Kushtetuese”, i ndryshuar, përfundimisht
KËRKOJMË:
– Shfuqizimin e nenit 24, pika 2, dhe nenit 69, pika 1, gërma “dh”, fjalia e dytë, të Ligjit nr. 29/2023 “Për Tatimin Mbi të Ardhurat”, i ndryshuar, si i papajtueshëm me Kushtetutën e Republikën së Shqipërisë.
Me konsideratë,
D E P U T E T Ë T
