Në një intervistë për emisionin “FactCheck” në MCN TV, Presidenti i Republikës, Bajram Begaj, ka folur për rrugëtimin e Arbëreshëve, të cilët pritet që së shpejti të njihen nga UNESCO si një pasuri e trashëgimisë botërore për gjuhën e tyre. Po ashtu, Begaj është ndalur edhe te aktualiteti politik dhe zgjedhjet, duke vlerësuar se, përtej tensioneve midis kampeve politike, një arritje e partive shqiptare ishte edhe mundësimi i votës së diasporës.
Duke u ndalur te siguria kombëtare, z. Begaj tha se Shqipëria nuk është imune ndaj asaj që ndodh në rajon dhe në botë, por vlerëson çdo cenim që vjen nga faktorë të jashtëm, siç ka ndodhur me sulmet kibernetike të sponsorizuara nga Irani.
Presidenti i Republikës Sh. T. Z. Bajram Begaj, intervistë nga Kalabria për gazetarin Arsen Rusta në emisionin e tij “FactCheck” në MCN TV
Gazetari Arsen Rusta: Emisioni “FactCheck” është ndalur këtë të premte në një prej rajoneve të Italisë, në Kalabri, aty ku 5 shekuj më parë arbëreshët shqiptarë u detyruan të largoheshin për shkak të pushtimit otoman për të mbijetuar e më pas për të vijuar jetesën, jetesën e një rrugëtimi i cili përfshin jo vetëm Kalabrinë, por disa rajone të Italisë, ku ata janë të pranishëm. Ndërsa ky largim i 5 shekujve më parë rivjen sërish, unë kam vendosur ta titulloj “Rrugëtimi i gjakut” në një vizitë të tretë të Presidentit Bajram Begaj në këtë komunitet, në këtë rajon, por jo vetëm.
Zoti Begaj, faleminderit që na dhatë mundësinë për të ndarë me shikuesit e “Fact heck” dhe televizionit MCN shijen dhe emocionet tuaja të kësaj vizite teksa keni prekur territore ku flitet shqip, jetohet si dikur kur shqiptarët janë larguar e, nga ana tjetër, ka himn dhe flamur kombëtar.
Pyetja ime e parë është për një moment që ju e keni cekur në media teksa takonit këtë komunitet, një prej zonjave të këtij komuniteti, një zonjë arbëreshe, ju është drejtuar me fjalët “Mirëserdhe Presidenti im”. Është Zoti Begaj sot President i Republikës së Shqipërisë dhe President i arbëreshëve?
Presidenti i Republikës, Sh. T. Z. Bajram Begaj: Përshëndetje dhe faleminderit për mundësinë e kësaj intervistë në televizionin tuaj MCN dhe për emisionin tuaj në “Fact check”!
Gjatë vizitave të mia brenda dhe jashtë vendit kam takuar, kam dëgjuar, kam bashkëbiseduar me qytetarë të ndryshëm. Gjatë vizitave jashtë vendit, përveç takimeve institucionale kam realizuar dhe takime me bashkëkombës tanë të Diasporës së vjetër e të Diasporës së re, të cilët janë shumë krenarë për rrënjët e tyre dhe më vjen mirë të konstatoj faktin që kemi një Diasporë që është shumë mirë e integruar, shumë e respektuar, shumë mirë e informuar dhe shumë krenare për rrënjët e identitetit të tyre.
Gazetari Arsen Rusta: Zoti Begaj, pak javë më parë Shqipëria u përfshi në një proces të votimeve, më 11 maj, por, nga ana tjetër, përpara votimeve ishte risjellja e Diasporës si një pjesë e rëndësishme e aktualitetit, aktivitetit politik. Mjaft politikanë trokitën në dyert e Diasporës duke kërkuar mbështetje politike, deri dhe votën e tyre, ndërsa ju jeni këtu pranë këtij komuniteti në Italia për herë të tretë, keni vizituar dhe arbëreshë në Kroaci ose përtej oqeanit në këmbim të asgjëje. Ju nuk po kërkoni një votë tek ta. A mjafton gjithçka bën Shqipëria për Diasporën deri në këto momente?
Presidenti i Republikës, Sh. T. Z. Bajram Begaj: Diaspora është burim energjie, burim force burime vërtetësie, burim krenarie. Në çdo takim që kam bërë ka një emocion të shtuar, në çdo komunë arbëreshe të vizituar ka një histori, një histori e cila ia vlen të tregohet, ia vlen të promovohet dhe të trashëgohet. Patjetër që ne duhet të bëjmë akoma më shumë. Shteti shqiptar duhet të jetë pranë tyre. Por, kemi arritur dhe suksese. Për herë të parë Diaspora shqiptare arriti të votojë në Shqipëri.
Gazetari Arsen Rusta: Shpresojmë që nuk do të jetë hera e fundit. Por, në këtë rrugëtim për të mbërritur deri te vota e Diasporës, për sa unë e kam ndjekur, ju jeni shprehur edhe publikisht pro kësaj nisme, pro kësaj të drejte ligjore dhe tashmë kushtetuese. Ende nuk kemi një rezultat final të 11 majit, por kemi një rezultat paraprak ku në 140 mandatet e sesionit të ri parlamentar nuk do të ketë përfaqësues të Diasporës apo të dalë nga një parti politike e Diasporës. Jua bëj këtë pyetje pasi ju përfaqësoni në Kushtetutë unitetin kombëtar. Pjesë e kombit janë edhe arbëreshët. Si e lexoni ju këtë mosprani të tyre në parlamentin e ardhshëm?
Presidenti i Republikës, Sh. T. Z. Bajram Begaj: Mesa di, parlamenti ka pasur përfaqësues të Diasporës. Besoj se arritja e suksesit të votimit të Diasporës për herë të parë është një meritë jo vetëm e vetë Diasporës për këmbënguljen e treguar për atë të drejtë kushtetuese, por meritë edhe e politikës, e cila arriti të gjejë gjuhën e përbashkët për të pranuar faktin që Diaspora duhet të votojë. Dhe aktualisht pjesëmarrja e Diasporës në votime ishte në nivele shumë të kënaqshme, një numër që ishte përtej pritshmërive të partive politike. Po ashtu, dhe dërgimi i votës nga Diaspora në Komisionin Qendror të Zgjedhjeve për t’u numëruar ishte në nivele shumë të kënaqshme. Mendoj që çdo problematikë e evidentuar duhet të rregullohet në të ardhmen, duhet të tregohet më shumë kujdes. Dhe patjetër, përfaqësimi politik i tyre do të ishte një vlerë e shtuar e parlamentit shqiptar, sepse e thashë pak më parë që Diaspora është vlerë dhe burim energjie, energji pozitive në ide dhe projekte.
Gazetari Arsen Rusta: Zoti President, çfarë domethënie ka për ju personalisht si përfaqësuesi i institucionit, por edhe si shqiptar, prania në këto territore, në këto treva dhe në këtë tur, i cili gjeografikisht nuk është i vogël.
Presidenti i Republikës, Sh. T. Z. Bajram Begaj: Mendoj që të ikur për më shumë se 5 shekuj më parë nga vendlindja e tyre për shkak të pushtimit otoman, të vendosur në një atdhe të dytë, dhe janë shumë mirë të integruar, ata nuk harruan se nga vinin. Ata morën me vete shumë vlera, të cilat janë të lidhura me identitetin e tyre kombëtar, identitetin gjuhësor dhe traditat e tyre të manifestuara shumë mirë në këto vizita në këngët, vallet dhe veshjet e tyre.
Gazetari Arsen Rusta: Do të doja të ktheheshim pak te mandati juaj teksa ne jemi në këtë intervistë, por, nga ana tjetër, ky tur juaji pranë arbëreshëve në Kalabri përkon edhe me tre vite që ju drejtoni Presidencën. Kanë mbetur dhe dy vite të këtij rrugëtimi, sipas legjislacionit. Çdo shqiptar do të ëndërronte të ishte President, por dhe çdo politikan, por, nga ana tjetër, mundësia e Presidentit të tetë iu është dhënë juve. Pas këtij mandati ju do të jeni Doktor Begaj, do të jeni Gjeneral Begaj apo do të jeni ish-Presidenti Begaj? E keni zgjedhur profesionin e ardhshëm?
Presidenti i Republikës, Sh. T. Z. Bajram Begaj: Përpara së të merrja detyrën e Presidentit kam pasur privilegjin të jem mjek, të jem ushtarak. Që në momentin e marrjes së detyrës së Presidentit kam menduar vetëm për një gjë: të zbatoj me përpikëri Kushtetutën e Republikës së Shqipërisë. Nuk kam menduar çfarë do të ndodhë nesër.
Gazetari Arsen Rusta: Aktualiteti i mandatit tuaj në këto tre vite është shoqëruar edhe nga politika e ditës në Shqipëri, e cila është e gjallë, është aktive, është konfliktuale, por shpesh herë është dhe anatemuese ndaj Presidencës. Opozita shpesh herë thotë “Presidenti është i maxhorancës”, maxhoranca ka pakënaqësitë e saj. Kujtoj këtu edhe një dekret për datë zgjedhjesh që komentohet edhe anatemohet. Presidenti Begaj është mbi palët?
Presidenti i Republikës, Sh. T. Z. Bajram Begaj: Debati shoqëror, jo vetëm në politik, është i shëndetshëm. Patjetër që polarizimi i tejskajshëm i këtij debati nuk duhet të ndodhë. Por që unë jam shumë i kënaqur që në moment të caktuara polarizimi i tepruar politik ka sjellë edhe rezultate. Unë në detyrën time kam qenë strikt në zbatimin e Kushtetutës, duke zbatuar parimin e neutralitetit dhe atë çfarë unë përfaqësoj, unitetin kombëtar.
Gazetari Arsen Rusta: Zoti Begaj, jeni në vitin e tretë. Janë një numër i konsiderueshëm dekretesh, ligjesh, aktiviteti juaj publik në drejtimin e Presidencës, por nëse do të bënit një “Fact check” të veprimtarisë tuaj, a ka një fakt apo një moment që do ta bënit ndryshe. Nuk po them jeni penduar, por do ta bënit ndryshe?
Presidenti i Republikës, Sh. T. Z. Bajram Begaj: Duke zbatuar me përpikëri Kushtetutën për të qenë faktor uniteti dhe për të ruajtur parimin e neutralitetit, në momente të caktuara, kur është tentuar për përfshirje në politikën e ditës, ka patur edhe një lloj dyshimi për të reaguar, për të cilin mendoj që kam bërë mirë që s’kam reaguar, sepse ndryshe do të thoshin që Presidenti u përfshi në politikën e ditës.
Gazetari Arsen Rusta: Presidenti shqiptar pak ditë më parë në kryeqytet, në Tiranë, drejtoi një samit me praninë e mjaft vendeve anëtare, mike, partnere, po ashtu edhe fqinje, ku u fol për sigurinë kombëtare, por jo vetëm. Ishte samiti SEECP. Ky samit u mbajt në një moment kur në Lindjen e Mesme ka një tension aktiv prej disa javësh, pse jo dhe muajsh, është Izraeli me pjesën e gazës, por nga ana tjetër, e fundit ishte Izraeli me Iranin. Pati një zhvillim që nuk e ka mbushur as 72 orë, përfshirja e Shteteve të Bashkuara të Amerikës në këtë përplasje ushtarake apo në këtë konflikt ushtarak. Shqipëria strehon një pjesë të konsiderueshme të opozitës iraniane, si vend anëtar i NATO-s, por, nga ana tjetër, edhe me këto qëndrime që ne kemi mbajtur … A cenohet siguria jonë kombëtare në këtë situatë ku po jeton Lindja e Mesme, por edhe i gjithë globi?
Presidenti i Republikës, Sh. T. Z. Bajram Begaj: Strategjia e sigurisë kombëtare është një dokument që hartohet nga çdo vend, bazuar te vlerësimi i risqeve dhe kërcënimeve. Patjetër, edhe në rastin që ju përmendni Republika e Shqipërisë vlerëson kërcënimet dhe risqet që mund të vijnë nga faktorë të jashtëm. Në situatën që ju përmendni në Lindje në Mesme, Irani ka qenë një shtet i cili ka sponsorizuar aktorë të ndryshëm për të shkaktuar sulme kibernetike në Shqipëri. Jo më larg se sa tri vite më parë mund të kujtojmë që kemi pasur dhe mbledhje të Këshillit të Sigurisë Kombëtare për të analizuar këto risqe. Samiti që ju përmendët, Samiti i Procesit të Bashkëpunimit të Evropës Juglindore është një samit shumë i rëndësishëm jo vetëm për të promovuar bashkëpunimin rajonal, por po ashtu edhe për të përshpejtuar procesin e integrimit në Bashkimin Evropian për faktin se në këtë proces bashkëpunimi janë pjesëmarrëse jo vetëm vende të cilat aspirojnë për në BE, por dhe vende të cilat janë anëtare të Bashkimit Evropian.
Gazetari Arsen Rusta: Zoti President, në këtë samit u miratua një deklaratë, e cila, në mos gaboj, nga shtetet pjesëmarrëse, dy refuzuan të firmosin, çka do të thotë që me përmbajtjen e saj nuk ishin dakord. Por, nga ana tjetër, media në Shqipëri, një prej pikave të kësaj deklarate, të cilën ju e lexuat publikisht, e komentoi shpesh me ironi, shpesh me humor, deri dhe me sarkazëm. Ju si e keni përcjellë këtë?
Presidenti i Republikës, Sh. T. Z. Bajram Begaj: Në përfundim të Presidencës 1-vjeçare të Shqipërisë për Procesin e Bashkëpunimit të Evropës Juglindore duhet të rezultonte një deklaratë e përbashkët që, për fatin e keq, nuk u mundësua nga dy shtete që ju i përmendët. Në fakt, politika e jashtme e Shqipërisë është një politikë e cila bazohet te promovimi i paqes dhe i bashkëpunimit, një politikë e jashtme, e cila është e linjëzuar me atë të Bashkimit Evropian, është një politikë e jashtme e cila duhet të jetë aktuale edhe me procesin e integrimit në Bashkimin Evropian, duke qenë se Shqipëria ka hapur kapitullin përkatës për politikën e jashtme dhe të sigurisë, dhe patjetër që në deklaratën e përbashkët përfundimtare duhet të përfshihej edhe situata e sigurisë jo vetëm në Lindjen e Mesme, por edhe në atë çfarë ndodh në Ukrainë me agresionin e paprovokuar rus apo me situatën e sigurisë në Ballkanin Perëndimor. Për fatin e keq, u keqinterpretua. Por unë e pranoj faktin e pasqyrimit nga media ashtu siç media do ta pasqyrojë, edhe me satirë. Dhe meqenëse jemi në Itali, dua të kuotoj një politikan të njohur italian, që thotë se satira është gjithmonë e shëndetshme, por deklarata e Tiranës u përqafua dhe u aprovua nga 11 shtete të tjera anëtare.
Gazetari Arsen Rusta: Zoti President, në këtë rrugëtim tuajin dhe praninë për herë të tretë këtu më lejoni t’ju bëj një pyetje të fundit. Keni një mesazh, jo për arbëreshët që jetojnë këtu apo për institucionet italiane, por për shqiptarët që do ta ndjekin këtë intervistë dhe, nga ana tjetër, për politikën e ditës atje, administratën, institucionet shqiptare kundrejt këtij komuniteti? Pra, nuk besoj që në përditshmërinë e tij shteti shqiptar, edhe s’mund të ketë xhanëm, por nuk është në top listë komuniteti arbëresh. Si duhet të sillemi, si duhet të trajtohet? “Mision” e quajtët ju.
Presidenti i Republikës, Sh. T. Z. Bajram Begaj: Do të doja që komunat arbëreshe, jo vetëm në Itali, të vizitoheshin jo vetëm nga institucionet shqiptare, por nga çdo qytetar shqiptar, sepse e thashë pak më parë se ajo çfarë përfaqëson komuniteti arbëresh është një vlerë jo vetëm e tyre, jo vetëm e shtetit italian që i ka strehuar, jo vetëm e Shqipërisë nga ata kanë rrënjët e tyre, por është një vlerë e cila meriton të mbrohet. I jemi falënderues shtetit italian, institucioneve italiane për gjithçka bëjnë për komunitetin arbëresh, për atë çfarë ka bërë ndër vite jo për t’i asimiluar, por për t’i integruar, po ashtu edhe për të promovuar dhe trashëguar vlerën që ky komunitet mbart. Për shembull, me kënaqësi konstatohet që Rai Calabria ka filluar një program për mësimin dhe promovimin e gjuhës arbëreshe, një projekt 5-vjeçar. Po kështu, së bashku me Italinë, shteti shqiptar ka përgatitur dosjen e “Motit të Madh” për ta paraqitur në UNESCO si një trashëgimi botërore jomateriale. Besoj dhe uroj që kjo të jetë një arritje sa më shpejt.
Gazetari Arsen Rusta: Në fakt, ju e titulluat ose e shpjeguat që kjo dosje emërtohet “Moti i Madh”. Shqiptarët në këtë periudhë po jetojnë vërtet një “mot të madh”. Në leximin tuaj, si një fjalë të fundit, a do të mbetet hapur kjo derë përtej Adriatikut për shqiptarët? Pra, dera e arbëreshëve.
Presidenti i Republikës Sh.T. Z. Bajram Begaj: Unë besoj se po. Se për sa kohë ata e kanë ruajtur atdheun e tyre të parë prej më shumë se 5 shekujsh ata do të vazhdojnë ta ruajnë, është detyra jonë që t’i gjendemi afër, t’i gjendemi afër, t’i gjendemi afër jo për t’i patur pjesë tonën, por për të qenë të integruar së bashku dhe besoj se nesër ne do të jemi pjesë e Bashkimit Evropian dhe do të jemi së bashku në këtë familje të madhe evropiane.
Gazetari Arsen Rusta: Faleminderit, Zoti Begaj!
Presidenti i Republikës, Sh. T. Z. Bajram Begaj: Faleminderit juve!
