Ukraina shpërbën agjencinë kryesore anti-korrupsion mes protestave dhe kritikave ndërko
Parlamenti Ukrainës me 263 vota pro, ka marrë një hap drastik duke miratuae shpërbërjen tërësisht të Byrodë Kombëtare Anti-Korrupsion (NABU), institucion i mbështetur nga SHBA dhe BE, vetëm pak ditë pas miratimit të një ligji që i hiqte pavarësinë.
Ky veprim vjen në mes të krizës më të thellë të besueshmërisë për institucionet anti-korrupsion në vend që nga viti 2014.
Vendimi për shkrirjen e NABU u mor pas arrestimeve të bujshme të disa prej drejtuesve të saj të enjten e kaluar, nën dyshimet për lidhje me shërbimet ruse.
Zyrtarët qeveritarë e justifikuan vendimin si “domosdoshmëri për të ndërtuar struktura më të besueshme dhe efektive”, por kritikët e konsiderojnë si një përpjekje të qëllimshme për të shkatërruar infrastrukturën e luftës ndaj korrupsionit.
Ligji i miratuar më 22 korrik i kalon kompetencat kryesore të agjencive të pavarura te Prokurori i Përgjithshëm – një figurë e emëruar nga presidenti – duke ngritur shqetësime për ndërhyrje politike direkte në hetimet anti-korrupsion.
Aktivistët anti-korrupsion dhe qindra qytetarë u mblodhën në protestë përpara zyrës së presidentit Volodymyr Zelenskiy, duke e akuzuar për “kapje të shtetit” dhe duke kërkuar vendosjen e vetos. Megjithatë, presidenti vendosi të nënshkruajë ligjin dhe më pas miratoi vendimin për shpërbërjen e NABU-së, duke e bërë atë efektiv menjëherë.
Reagimet ndërkombëtare ishin të menjëhershme. Komisioni Evropian dhe përfaqësues të G7 paralajmëruan se ky hap rrezikon seriozisht procesin e anëtarësimit të Ukrainës në BE dhe mund të ndikojë në mbështetjen perëndimore në kohën kur vendi është ende në luftë me Rusinë.
“Ky është një sinjal i keq jo vetëm për qytetarët ukrainas, por për të gjithë partnerët ndërkombëtarë që kanë investuar në një Ukrainë të drejtë dhe transparente,” deklaroi një diplomat evropian.
Nuk ka munguar reagimi edhe i Marta Kros:
Jam shumë i/e shqetësuar për votimin e sotëm në Radë. Heqja e masave kyçe që mbronin pavarësinë e NABU-së është një hap i rëndë pas.Institucionet e pavarura si NABU dhe SAPO janë të domosdoshme për rrugën e Ukrainës drejt BE-së. Shteti i së drejtës mbetet në qendër të negociatave për anëtarësim në BE.
Për momentin, qeveria nuk ka paraqitur një plan të qartë se si do të zëvendësohet NABU ose kush do të hetojë korrupsionin në nivelet e larta të pushtetit
Vendimi për shkrirjen e NABU-së dhe SPAO-s u mor pas arrestimeve të disa zyrtarëve të lartë të NABU-s nën dyshimet për lidhje me shërbime të huaja. Qeveria deklaroi se ky hap synon “riformatimin e plotë të sistemit të drejtësisë anti-korrupsion”, por kritikët e konsiderojnë si eliminimin e vetme strukturave që kishin ende guxim të hetonin korrupsionin në nivelet më të larta të pushtetit.
Ky zhvillim ka ngjallur reagime të fuqishme brenda vendit. Mijëra qytetarë protestuan në qendër të Kievit, duke akuzuar presidentin Zelenskiy për autoritarizëm dhe “kapje të shtetit”. Ata kërkuan që ai të vendoste veton ndaj ligjit, por presidenti jo vetëm që e nënshkroi atë, por më pas edhe firmosi dekretet për shkrirjen e NABU dhe SPAO.
Zyra e Prokurorit të Posaçëm ishte përgjegjëse për ndjekjen penale të rasteve të nivelit të lartë dhe punonte ngushtësisht me NABU. Të dyja këto institucione ishin të pavarura nga kontrolli i zakonshëm politik dhe ishin mbështetur financiarisht dhe teknikisht nga partnerët perëndimorë, përfshirë SHBA dhe BE.
Dilemat / Akuzat dhe Komisionet për Kontrollin dhe Mandatin e SPAK
Shqipëria pritet të miratoj në shtator qeverinë e re dhe parlamenti të nis nga puna me 83 votat e mazhorancës socialiste.
Zyrtarisht nuk ka një draft që i kushtëzon apo redukton kompetencat e Spak dhe BKH-së, ndërsa jozyrtarisht dy drafte janë gati dhe pritet të hidhen për diskutim.
Një draft lidhet me një riformatim të thellë të disa problemeve të lindura në zbatimin e reformës pas 2016-ës.
E dyta lidhet me kodin e ri penal, draft i cili në disa vepra kushtëzon përfshirjen e SPAK në hetime me zyrtarë pubkik.
Nga ana tjetër komisioni Xhafa për reformimin e inatitucioneve të drejtësisë zyrtarisht nuk ka pushuar së ekzistuari dhe është baza nga ku do të nisin edhe ndryshimet.
