Që ndërtimi është kthyer në arterien më të fuqishme të ekonomisë shqiptare, nuk është më lajm. Por nëse bllokohet injektimi i burimeve financiare, atëherë një megakolaps do të përbënte lajm, jo vetëm për Shqipërinë.
Nga kjo kuptojmë se ky sektor gjeneron një volum të madh investimesh, por edhe burime të dyshuara të pastrimit të parave, që nuk është e qartë sesi funksionon, pasi ndryshon rast pas rasti nga personat e implikuar dhe mënyra sesi ata do të marrin mbrapsht paratë e padeklaruara të investuara në ndërtim psh., pra për t’i deklaruar si ta pastra.
Fenomeni është i dukshëm dhe shumë i përhapur e nëse do të hetohej në mënyrë shteruese dhe të zgjeruar, rezultatet do të ishin tronditëse. Shqipëria sot ndërton më shumë se sa përballon tregu dhe më shumë sesa gjeneron kërkesa reale.
Por kjo tendencë nuk mund të vazhdojë dhe të të konsiderohet si normalitet, të cilin strukturat ligjzbatuese dhe qeveria refuzojnë ta shikojnë dhe ta pranojnë. Dikush mund të ngrinte dhe pyetjen: po si ta shohë qeveria apo kryeministri kur vendos firmën e tij në leje ndërtimi për kulla apo shpalljen e investitorëve strategjikë?
Tani çështja e volumit sesa duhet të ndërtojmë kur jemi mbytur nga betoni, është histori më vete dhe kërkon studim dhe analizë më vete. Problemi na qëndron te pyetja kush po ndërton? Dhe kjo pyetje lind natyrshëm, pas dyshimeve se kush po financon?
Po të futesh në dosjet e aplikimit për leje ndërtimi gjen kompani me drejtues të dënuar për trafik droge në Itali, Spanjë apo Holandë. Sot ata ndërtojnë në zonat më të lakmuara të Tiranës, Vlorës dhe bregdetit nga Velipoja në Sarandë edhe pse ligji parashikon pengesa te posaçme për këtë qëllim.
Por jo rrallë herë dhe jo drejtpërdrejt, por përmes familjarëve, bashkëpunëtorëve të vjetër apo partnerëve të “pastruar” është gjetur mënyra për të investuar.
Ligji parashikon verifikim të burimit të kapitalit për çdo projekt ndërtimi. Por në praktikë, duket se ky kriter kalon formalisht. Agjencia e Legalizimit dhe e Zhvillimit të Territorit (AZHT), bashkitë dhe struktura si Këshilli Kombëtar i Territorit (KKT), nuk kanë ndaluar asnjë leje për shkak të origjinës kriminale të kapitalit.
Të jemi kaq transparentë dhe të pastër sa mos të ketë as edhe një rast sa për shenjë në këtë aspekt? Vështirë ta besosh.
Vetëm grupi i kokainës Çopja/Çela që u godit së fundi nga SPAK-u, dispononte 100 milion dollarë, të cilat synonte t’i fuste në Shqipëri. Pyetja që natyrshëm pason është: Sa grupe të tjera që vijojnë veprimtarinë kriminale të trafikut të drogës vazhdojnë të fusin pa problem para të pista në Shqipëri?
Një pjesë e madhe e këtyre parave cash sigurisht që synohet të injektohen në ndërtim, sepse nëse do t’i fusnin të gjitha nëntokë do iu kalbeshin. Përballë kësaj furie financiare shumë leje ndërtimi kalojnë pa kontrollin efektiv të AML-së apo Agjencisë së Inteligjencës Financiare.
Ato ose nuk kryejnë verifikime ose marrin “peshqeshin” e heshtjes për certifikim të papastërtisë së çdo kandidati trafikant për t’u bërë investitor strategjik gjigant. Natyrisht pasi të kenë marrë miratimin e kryeministrit, që ia kopsitin dosjet beniaminët e tij, për t’ia vënë në tryezën e KKT-së ku ai pastaj hedh firmën pam…pam…pam…sikurse ka deklaruar dhe vetë
Për shkak se nuk kemi hetime të institucioneve filtruese, nuk dimë praktikisht se çfarë volumi ka paraja e piste që injorohet në sektorin e ndërtimit. Por sipas analizave të FMN dhe Kontrollit të Lartë të Shtetit, duke iu referuar vitit 2023 mbi 30-40% e parasë që qarkullon në ndërtim, mund të ketë origjinë të dyshimtë.
Kjo përkon me një vlerë rreth 500 milionë euro të injektuar në mënyrë të kamufluar në treg, përmes projekteve, blerjes së apartamenteve cash dhe transaksioneve të fshehura.
Ndërsa lejet jepen pa kursim madje së fundi bashkive iu kufizua thuajse fare vendimmarrja në ndërtim, pasi iu lanë si kompetencë vetëm lejet e objekteve deri në 6 kate, mbeten të vakëta shpresat për kufizim në ndërtime dhe pse oferta nuk i përgjigjet kërkesës, as në sasi dhe as në çmim.
Kjo do të thotë se kemi mbisasi njësish për banim, por të pabanuara dhe çmime të larta të pamundshme për t’u përballuar nga niveli i pagave. Bankat kreditojnë me pikatore.
Atëherë për kë dhe për çfarë po ndërtohet në Shqipëri?
Kjo pyetje nuk do mund të marrë përgjigje nga qeveria qe e ka lëshuar pa frena dorën e lejeve, por ama duhet të ketë një kundërvalvul bllokuese.
Kjo flluskë duhet të ndalet, sepse sa më e madhe të bëhet, aq më fatal dhe shkatërrimtar do të jetë në perspektivë dëmi ekonomik dhe social. Krimi vërtetë po ndërton qytetet, por ndërkohë na ka shembur shtetin. Ndërtimi nuk mund të jetë alibia dhe amnistia e biografive të pista.
Opinion
Nga Denis Dyrnjaja
