Kush është humbësi më i madh nga politika tarifore amerikane në tregjet financiare? Nëse pyet ekspertët e këmbimit valutor, përgjigja është e qartë: Dollari. Ndryshe nga bursat, të cilat kanë arritur të rikuperojnë një pjesë të mirë të humbjeve të tyre, deri tani nuk ka shenja të një rikuperimi të ngjashëm të monedhës amerikane.
Njoftimi i tarifave të reja nga presidenti amerikan Donald Trump së fundmi shkaktoi një shitje masive të dollarit. Investitorët iu drejtuan euros, jenit dhe frangut zviceran. Ky është një zhvillim dramatik i pashembullt në historinë e bursës.
Kështu, në vetëm pak ditë, vlera e euros u rrit me plot gjashtë cent në krahasim me dollarin. Në pika të caktuara euro vlen mbi 1,14 dollarë, që është niveli më i lartë në tre vitet e fundit. Indeksi i dollarit, i cili tregon vlerën e monedhës amerikane në krahasim me gjashtë monedhat tjera kryesore, ra në shifra dyshifrore për herë të parë që nga viti 2022. Deri tani nuk ka ndonjë kundërmasë serioze.
Pas kësaj qëndron frika e investitorëve nga pasojat e politikës doganore të paparashikueshme të Trumpit. Tregu tani vlerëson rreziqet e rritjes për ekonominëamerikane si më të mëdha se rreziqet inflacioniste. Ekspertët besojnë se rreziku që SHBA të hyjë në recesion për shkak të tarifave më të larta të importit është rritur në mënyrë dramatike.
Rezerva Federale e SHBA-së duket se po i përgjigjet këtij skenari duke ulur shpesh normat e interesit. Tregtarët presin tani katër ulje të normës së interesit, e cila mund të bie deri në 1.0 për qind, në 12 muajt e ardhshëm. Për krahasim: përpara “Ditës së Çlirimit”, siç tha Trump kur ngriti të gjtha tarifat, tregu priste vetëm tre ulje të normave të interesit nga Fed.
Statusi i dollarit po rrënohet me shpejtësi. Tregu ka filluar të vërë në dyshim rolin e dollarit si monedhë rezervë botërore. Përjashtimet e shpallura së fundmi për telefonat celularë dhe laptopë si dhe makinat nuk e ndryshojnë këtë, pasi kompanitë ende nuk kanë siguri në planifikim. Për sa kohë mund të vlejnë përjashtimet “e përkohshme”? Gjithçka varet nga lëvizja e radhës e presidentit amerikan Trump.
Është e qartë se ka tani më një shkallë njohjeje me Trumpin, thotë Antje Praefcke, eksperte në çështjet e këmbimit valutor në Commerzbank. “Por dëmi është bërë, besimi është shkatërruar”.
Për sa kohë zgjat kjo pasiguri, siç shpjegoi ajo, për të gjithë të përfshirët në ngjarjet botërore dhe ekonomike, vështirë se mund të pritet një rikuperim i ndjeshëm i dollarit.
Por ka të ngjarë që vetë Trumpi e shikon pozitivisht shitjen e monedhës amerikane, pasi dobësimi i dollarit si monedhë rezervë botërore është një nga qëllimet e deklaruara të politikës së tij tarifore. Logjika që qëndron pas kësaj: një monedhë vendase më e dobët redukton borxhin gjigant kombëtar dhe gjithashtu deficitin tregtar të SHBA-së.
Në të njëjtën kohë, zhvlerësimi aktual i dollarit është më shumë një efekt anësor “i planifikuar” i politikës doganore të SHBA nga Trump dhe këshilltarët e tij. Domethënë, qëllimi është që të detyrohen kreditorët amerikanë që në ditët dhe javët në vijim të bëjnë një zhvlerësim të koordinuar të dollarit dhe në këtë mënyrë t’i bëjnë eksportet amerikane më konkurruese. “Marrëveshja Mar-a-Lago” është fjala kyçe.
Pas kësaj qëndron ideja e Stephen Miran, kryetarit të ri të Këshillit të Këshilltarëve Ekonomikë të Presidentit të SHBA: Bazuar në “Marrëveshjet e Plazas” të vitit 1985, kreditorët e huaj duhet të konvertojnë obligacionet e tyre të qeverisë amerikane në obligacione me një afat jashtëzakonisht të gjatë 100-vjeçar dhe me interes të ulët ose pa interes.
Një tregti që asnjë vend nuk do ta pranonte me dëshirë – përveç nëse kërcënohet me tarifa të larta ose me heqjen e mbrojtjes ushtarake nga SHBA.
Ekspertët janë të bindur: Mirani dhe Trump po luajnë me zjarrin. Kryeekonomisti i LBBW Moritz Kremer flet për “një ide jashtëzakonisht të rrezikshme”. Për të, nuk ka asnjë mënyrë më të sigurt për të minuar besimin në dollar.
“Në të gjitha krizat financiare, aksionet e qeverisë amerikane kanë qenë një strehë e sigurt. Kjo marrëveshje Mar-a-Lago do ta minonte këtë port,” paralajmëron Kraemer. “Rezultati do të ishte një krizë financiare e përmasave globale.”
Në fakt, heqja e dollarit si monedhë rezervë botërore do të kishte pasoja dramatike edhe për vetë Shtetet e Bashkuara. Kërkesa për dollar nuk do të ishte më e madhe ndërsa kërkesa për obligacionet e qeverisë amerikane do të binte ndjeshëm. Të ardhurat do të rriteshin në përputhje me rrethanat.
Prandaj, rifinancimi i thjeshtë si më parë i borxhit të qeverisë amerikane në tregjet financiare do të ishte në prag të pezullimit. Qeveria amerikane nuk do të jetë më në gjendje të marrë hua shuma të pakufizuara parash – edhe pse ka nevojë urgjente, sepse SHBA është, në terma absolutë, vendi me borxhet më të mëdah në botë, me gati 37 trilionë dollarë.
Rënia e dollarit do të prekte drejtpërdrejt edhe kompanitë dhe konsumatorët amerikanë, e rrjedhimisht edhe votuesit e Trumpit. Atyre do t’u duhej të pranonin humbje të mëdha dhe kështu të përballen me pasojat e politikave ekonomike konfuze të presidentit të tyre. Ekonomistët e Goldman Sachs supozojnë se edhe uljet e normave të taksave nuk do të ishin në gjendje ta kompensonin këtë.
A kanë menduar Miran dhe Trump për këtë? Në fakt, koncepti ekonomiko-politik i qeverisë amerikane deri më tani ka rezultuar tepër dritëshkurtër dhe i pamenduar mirë në shumë segmente. Shumë nga pritshmëritë e Miran nuk janë realizuar.
Për shembull, këshilltari i Trump parashikoi në një dokument të shkruar në nëntor 2024 se nuk do të kishte pothuajse asnjë turbullirë në tregjet e aksioneve pas shpalljes së tarifave amerikane. Realiteti, siç e dimë të gjithë, ishte tërësisht ndryshe. /DW
